Niezbędne składniki odżywcze i dieta u pacjentów onkologicznych

Rak jest drugą, po chorobach układu krążenia, najczęstszą przyczyną zgonów dorosłych w Polsce. Chociaż każdy, u którego zdiagnozowano raka, reaguje inaczej, diagnoza często wiąże się ze strachem, złością, beznadziejnością i szeregiem innych negatywnych emocji. Pojawia się myśl o niechybnej śmierci. Jednak dzięki postępom w dziedzinie nauk medycznych poprawiła się diagnostyka i skuteczność leczenia pacjentów z chorobami nowotworowymi. Częściej niż kiedykolwiek pacjenci, u których zdiagnozowano raka, mogą powiedzieć, że zostali wyleczeni. Podstawą leczenia jest chemioterapia, radioterapia i zabieg chirurgiczny. Zazwyczaj te sposoby leczenia osłabiają zdolność pacjenta do utrzymania odpowiedniego stanu odżywienia.

Terapie stosowane do eliminacji komórek nowotworowych wpływają również na normalne zdrowe komórki powodując zapalenia błon śluzowych, zapalenie przełyku, zapalenie żołądka i jelit, czego końcowym skutkiem są nudności, wymioty, bóle brzucha, biegunki i często złe wchłanianie substancji odżywczych. Zmiany chorobowe błony śluzowej i/lub przewodu pokarmowego są głównym powodem obniżenia skuteczności chemioterapii i radioterapii. Utrzymanie odpowiedniego stanu odżywienia pacjenta podczas leczenia raka to poważny problem. Lekarze prowadzący terapię mogą mieć trudności z jej ukończeniem lub utrzymaniem harmonogramu podawania cytostatyków u pacjentów niedożywionych, a nierzadko zdarza się, że terapie przeciwnowotworowe, dodatkowo poważnie pogarszają stan odżywienia pacjenta. Wyniszczenie u pacjentów z chorobą nowotworową jest jedną z przyczyn niezakwalifikowania chorego do leczenia przeciwnowotworowego i zastosowania jedynie leczenia objawowego.

Kontinuum przeżycia choroby nowotworowej obejmuje leczenie i powrót do zdrowia, a także życie z zaawansowanym rakiem. Każdy z tych etapów wiąże się z różnymi potrzebami i wyzwaniami dla pacjenta i lekarzy, a także opiekunów chorego. Ze względu na to, że terapie onkologiczne mogą mieć głęboki wpływ na stan odżywienia pacjenta – odżywianie jest ważnym elementem opieki medycznej. Niedożywienie charakteryzuje się różnymi objawami klinicznymi, takimi jak utrata masy ciała, słabe gojenie się ran, zaburzenia równowagi elektrolitowej i płynowej, obniżona funkcja odpornościowa oraz zwiększona chorobowość i śmiertelność.

Chociaż wszyscy pacjenci z rakiem są narażeni na ryzyko niedożywienia, nie wszyscy chorzy stają się niedożywieni. W związku z tym badanie żywieniowe i proces opieki żywieniowej – w tym ocena odżywiania, ciągłe monitorowanie i obserwacja – mają kluczowe znaczenie dla zapobiegania lub minimalizowania rozwoju niedożywienia na wszystkich etapach leczenia. Taki plan opieki pozwala na wdrożenie odpowiedniej interwencji w celu wskazania obszarów problemowych w uzasadnionych przypadkach. Zalecana jest również długoterminowa obserwacja po zakończeniu terapii, ponieważ objawy wpływające na odżywianie mogą występować nawet po 12 miesiącach od rozpoczęcia terapii i wiążą się z obniżeniem jakości życia [1].

Kacheksja nowotworowa to wieloczynnikowy zespół obejmujący spektrum objawów od wczesnej utraty wagi do znacznego obniżenia objętości tkanki tłuszczowej i beztłuszczowej masy ciała (mięśni) prowadzący do śmierci. Termin „kacheksja” pochodzi od greckich słów „kakos”, oznaczających „zły” i „hexis”, oznaczających „stan”. Wyniszczenie obserwowane u pacjentów z rakiem i innymi schorzeniami (takimi jak kacheksja sercowa i przewlekła obturacyjna choroba płuc) znacznie różni się od tego, które obserwuje się u pacjentów z prostym głodem: ci pierwsi doświadczają głębokiej utraty wagi i utraty beztłuszczowej masy ciała, podczas gdy u osób głodujących beztłuszczowa masa ciała jest na ogół zachowana do późnych stadiów głodu. Około 50% pacjentów z rakiem traci część masy ciała, przy czym jedna trzecia traci ponad 5% swojej pierwotnej masy ciała i aż 20% zgonów z powodu raka spowodowanych jest kacheksją. Samo zmniejszenie spożycia pokarmów (w wyniku zmniejszenia apetytu, wczesnego uczucia nasycenia i astenii) nie wyjaśnia, dlaczego niedożywienie tak często występuje u osób z rakiem; kacheksja może wystąpić u pacjentów, którzy spożywają pozornie wystarczającą ilość kalorii i pomimo wsparcia żywieniowego nie można im skutecznie przywrócić utraconej beztłuszczowej masy ciała.

Leczenie żywieniowe w terapii onkologicznej

Leczenie żywieniowe jest ważnym elementem terapii onkologicznej. Prawidłowa interwencja żywieniowa powinna składać się̨ z następujących etapów: oceny stanu odżywienia chorego i rodzaju zaburzeń; oceny wskazań do leczenia i zapotrzebowania na składniki odżywcze; wyboru drogi interwencji żywieniowej (dojelitowa, dożylna lub mieszana); przygotowania programu żywienia; podaży składników odżywczych oraz monitorowania przebiegu leczenia i jego wyników.

Właściwie prowadzone poradnictwo dietetyczne, oparte na wynikach rzetelnych badań naukowych, jest postepowaniem z wyboru u każdego pacjenta z rozpoznaniem choroby onkologicznej; to pierwszy krok, który należy podjąć́, by zapewnić́ choremu utrzymanie właściwego stanu odżywienia. Dieta opracowana w oparciu o rynkowe produkty spożywcze jest, w porównaniu z żywieniem sztucznym, najprostszym, najtańszym i najbezpieczniejszym sposobem żywienia dla chorego, może być́ proponowana praktycznie na każdym etapie choroby i leczenia. Poradnictwo dietetyczne ma szerokie zastosowanie w onkologii: od profilaktyki po medycynę̨ paliatywną. Optymalnym wyborem byłoby zaproponowanie porady dietetycznej każdemu pacjentowi w momencie rozpoznania choroby onkologicznej — bez względu na wyjściową masę̨ ciała czy stan zaawansowania choroby.

Kluczem do udzielenia właściwej porady dietetycznej jest rozumienie nie tylko biologii samej choroby, ale i mechanizmu działania stosowanych chemioterapeutyków, schematu napromieniania czy konsekwencji (anatomicznych, fizjologicznych) wykonanego zabiegu chirurgicznego.

Dodatkowo należy uwzględnić wiek i płeć chorego, występowanie chorób towarzyszących, status socjoekonomiczny czy dotychczasowy styl życia (wegetarianie, weganie). W trakcie aktywnego leczenia większości chorym można proponować́ standardowy, zbilansowany lekkostrawny jadłospis o kaloryczności 25 kcal/kg mc./dobę̨. Niemniej jednak duża grupa pacjentów może wymagać́ diet bezlaktozowych, niskotłuszczowych, ograniczenia podaży błonnika, cukrów prostych, rzadko diet bezglutenowych albo suplementacji rożnych związków aktywnych w zależności od wskazań medycznych. W okresie aktywnego leczenia pacjenci mogą̨ mieć́ wskazania do wzbogacania żywienia za pomocą̨ zwykłych produktów spożywczych lub gotowych diet przemysłowych, albo do stosowania wieloskładnikowych, zbilansowanych, doustnych, zazwyczaj płynnych diet medycznych (ONS, oral nutrition support). Podstawową zaletą ONS jest skoncentrowanie kalorii i składników odżywczych w niewielkiej objętości, co w przypadku chorych ze znaczenie zmniejszonym apetytem może być́ sposobem na uzupełnienie podaży energii i białka. Szczególnej opieki dietetycznej wymagają̨ chorzy w paliatywnym okresie terapii. W tych przypadkach porada dietetyczna powinna koncentrować się na poprawie jakości życia chorego poprzez próbę̨ wpływu na dokuczliwe objawy somatyczne. Pacjenci zazwyczaj wymagają̨ diety lekkostrawnej o odpowiedniej teksturze. Dieta powinna być smaczna (doprawiona według preferencji chorego), różnorodna, ale w postaci półpłynnej lub przetartej, na przykład zupy kremy, koktajle mleczne, musy i przeciery z owoców, warzyw, mięsa [2].

Już w momencie rozpoznania nowotworu u pacjenta, lekarz powinien zwrócić szczególną uwagę na sposób odżywiania, by zapobiec stosowaniu przez pacjenta szkodliwej diety. Lekarze są naturalnie wyczuleni na leczenie nieoparte na dowodach i są świadomi do czego mogą doprowadzić modne diety, których stosowanie może skutkować zaburzeniem równowagi żywieniowej, a także negatywnie wpływać na rokowania kliniczne. Modna dieta zwykle zaleca wyjątkowo wysokie lub niskie spożycie niektórych pokarmów, co najprawdopodobniej spowoduje zachwianie równowagi żywieniowej.

Ponadto nie ma mocnych dowodów potwierdzających korzystny wpływ tych diet na leczenie raka.

Pacjenci onkologiczni są wrażliwi psychicznie i często nadmiernie skoncentrowani na kontroli żywności, a zatem mogą aktywnie interweniować w procesie leczenia raka. Dlatego lekarze powinni rozumieć pacjentów i wdrażać odpowiednie interwencje żywieniowe [3].

Chociaż stadium i typ raka oraz odpowiedź na chemioterapię są najważniejszymi czynnikami prognostycznymi, wiele badań wykazało, że pacjenci, którzy utrzymali przyrost masy ciała, mieli lepsze rokowanie niż ci, którzy tego nie zrobili. Niedożywienie wiąże się z dłuższym pobytem w szpitalu i wyższym współczynnikiem przyjęć, opóźnionym gojeniem się ran, pogorszeniem układu odpornościowego i zgonami związanymi z rakiem [23-25]. Wyjaśniono ważny związek, wykraczający poza samą przyczynę i skutek, między niedożywieniem a nasileniem się choroby. W wieloośrodkowym badaniu oceniającym występowanie niedożywienia u pacjentów w trakcie leczenia raka, starości, pobytu w szpitalu i przerzutów, wykazano związek z niedożywieniem. Ponadto niedożywienie wiązało się z wyższym wskaźnikiem zakażeń i dłuższym pobytem w szpitalu [26]; dlatego samo skupienie się na zwiększeniu masy ciała pacjentów z rakiem nie wpływa pozytywnie na rokowanie kliniczne pacjenta [3].

Interwencje żywieniowe u pacjentów z chorobami nowotworowymi

Wybór metody interwencji żywieniowej opiera się na analizie stanu klinicznego pacjenta oraz rodzaju nowotworu. Nie ulega wątpliwości, że metodą z wyboru jest żywienie przez przewód pokarmowy (żywienie dojelitowe), na które składa się: żywienie doustne (ze wzbogaceniem standardowej diety lub bez); karmienie żołądkowe (przez cewnik lub karmienie stomią; żywienie dojelitowe (przez cewnik lub jejunostomię). U niektórych pacjentów stosuje się łączone żywienie pozajelitowe i dojelitowe, np. w przypadku przetoki w górnym odcinku przewodu pokarmowego. Żywienie pozajelitowe stosuje się, gdy żywienie drogą pokarmową jest niemożliwe (pełne żywienie pozajelitowe) lub ograniczone (częściowe żywienie pozajelitowe).

Leczenie/interwencje żywieniowe podejmuje się u chorych: których nie można wesprzeć dietą doustną dłużej niż 7 dni; z istniejącym niedożywieniem lub zagrożonych nieprawidłowym odżywianiem (BMI <18,5, niezamierzona utrata masy ciała > 10% w ciągu 3–6 miesięcy przed rozpoczęciem leczenia); niezdolnych do utrzymania spożycia doustnego przekraczającego 60% zalecanego dziennego spożycia przez> 10 dni.

Wszyscy pacjenci należący do grupy wysokiego ryzyka żywieniowego (BMI <18,5) powinni otrzymać leczenie żywieniowe tak szybko, jak to możliwe, ale dopiero po uzyskaniu równowagi metabolicznej. Intensywność interwencji żywieniowych w tej grupie przez pierwsze 1–2 dni nie powinna przekraczać 50% obliczonej całkowitej dziennej podaży. Zapobiega to wystąpieniu ciężkiego powikłania zwanego zespołem ponownego odżywienia. Żywienie pozajelitowe może być w pełni skuteczne tylko wtedy, gdy do organizmu dostarczane są wszystkie potrzebne substraty, a mianowicie: aminokwasy, glukoza, emulsja kwasów tłuszczowych, minerały/elektrolity (Na, K, Ca, Mg, Cl, P), pierwiastki śladowe, witaminy (retinol, kalcyferol, tokoferol, witamina K, tiamina, ryboflawina, pirydoksyna, witamina B12, kwas pantotenowy, kwas foliowy, niacyna, kwas askorbinowy) i woda. W praktyce klinicznej stosuje się całkowite i niepełne odżywianie pozajelitowe.

W celu poprawy efektu leczenia żywieniowego stosuje się substraty immunomodulujące, to jest mające wpływ na układ odpornościowy. Zamierzonym efektem interwencji immunomodulującej jest dostarczenie niezbędnych substancji odpowiedzialnych za:

– funkcjonowanie bariery immunologicznej,

– likwidację stanu zapalnego,

– redukcję uogólnionej reakcji zapalnej towarzyszącej nowotworom.

Do substancji immunomodulujących należą: glutamina, arginina, kwasy nukleotydowe oraz kwasy omega-3. Mechanizm działania tych związków na układ immunologiczny jest nadal niejasny. Wiadomo jednak, że glutamina – stanowi główny rezerwuar azotu w organizmie i jest szczególnie wykorzystywana przez dynamicznie proliferujące komórki, także nowotworowe. Uważa się, że dostarczanie glutaminy chorym na raka umożliwia prawidłowe funkcjonowanie komórek odpornościowych i komórek nabłonka błony śluzowej jelit. Jednak niedawno opublikowano wyniki badań, które wskazują na negatywny wpływ glutaminy (badania in vitro) na niektóre linie komórek raka piersi. Kolejny endogenny aminokwas arginina – to substrat do syntezy białek i jest niezbędna w wielu reakcjach metabolicznych, a także pozytywnie wpływa na gojenie się ran. Jej niedobór jest często spowodowany dużymi urazami i kacheksją. Suplementacja kwasów nukleotydowych jest konieczna zwłaszcza w stanach wzmożonego metabolizmu, ponadto uważa się, że suplementacja nukleotydami skraca czas potrzebny do regeneracji kosmków jelitowych i poprawia działanie układu odpornościowego. Dieta chorych powinna być wzbogacona o wielonienasycone kwasy tłuszczowe, ponieważ organizm człowieka ich nie syntetyzuje. Bogatym źródłem tych kwasów są oleje oraz tkanki mięśniowe tłustych ryb morskich. W organizmie ludzkim kwasy omega-3 występują w fosfolipidach błon komórkowych, biorą udział we wzroście i różnicowaniu komórek oraz zakłócają procesy zapalne, podczas gdy pochodne kwasów tłuszczowych z grupy omega-6 mają działanie prozapalne. Ponadto w literaturze tematu można znaleźć informacje o przeciwnowotworowym działaniu wielonienasyconych kwasów tłuszczowych.

Dzienne zapotrzebowanie na składniki odżywcze pacjentów z chorobami nowotworowymi

Spożycie białka przez osobę dorosłą powinno wynosić 0,8–1,5 g/kg masy ciała/dzień, a spożycie energii 25–35 kcal/kg masy ciała/dzień. Pacjenci z ciężką kacheksją powinni otrzymywać 35–45 kcal/kg masy ciała/dobę i 2–3 g białka/kg masy ciała/dobę. Zróżnicowanie spożycia energii pochodzącej z wyodrębnionych makroskładników powinno wyglądać następująco: węglowodany – 35–50%; lipidy – 30–50%; białka – 15–20%. Dzienne spożycie należy obliczać z uwzględnieniem idealnej masy ciała. Najprostszy wzór do obliczenia idealnej masy ciała to od wzrostu ciała w centymetrach odjąć 100. Leczenie żywieniowe powinno być kompletne, ponieważ tylko pod tym warunkiem jest skuteczne. Wszystkie składniki prawidłowej diety, w tym elektrolity, witaminy i pierwiastki śladowe, powinny być dostarczone w ilość odpowiadająca zalecanemu dziennemu spożyciu. W przypadku żywienia pozajelitowego należy wybrać dożylny roztwór odżywczy (worek trzykomorowy lub roztwór przygotowany w trakcie mieszania przez sekcję żywieniową oddziału apteki szpitala).

W żywieniu pacjentów z chorobami nowotworowymi nie wolno stosować diet eliminujących podstawowe makroelementy, w szczególności diet eliminujących białko. Istnieją jednak stany kliniczne wymagające modyfikacji ilości i jakości dostarczanych białek, lipidów i węglowodanów. W takiej sytuacji dietetyk może opracować odpowiednią dietę w oparciu o produkty powszechnie dostępne na rynku, dietę opartą na wzbogaconych produktach naturalnych lub doustnych suplementach diety. Wzmocnienie diety jest sposobem na zwiększenie wartości odżywczej diety poprzez: dodatek produktów naturalnych o wysokiej kaloryczności (np. masło, śmietana, czekolada, miód, żółtko jaja, oleje, mleko kokosowe, produkty zbożowe, mielone orzechy, mięso itp.) i/lub dodatek produktów przygotowanych przemysłowo – z jednego lub kilku składników. Produkty proste zawierają białka, węglowodany lub lipidy, natomiast produkty złożone to różne kombinacje wyżej wymienionych makroelementów, najczęściej z dodatkiem witamin i minerałów. Ze względu na ograniczony apetyt i dolegliwości pacjenta często konieczna jest zmiana struktury diety w trakcie jej wzbogacania, a także objętości i częstotliwości posiłków. Proces wzbogacania diety zawsze powinien być nadzorowany przez personel medyczny. Dieta, która jest niewłaściwie wzbogacona, nie może pokryć zapotrzebowania na składniki odżywcze i/lub zakłóca równowagę między nimi. Ponadto może stać się dietą ubogą i wpływać negatywnie na objawy ze strony przewodu pokarmowego (np. zaostrzać biegunki).

Bardzo ważne jest by zalecenia dietetyczne były w pełni zrozumiałe dla pacjenta i/lub jego rodziny. Zalecenia te, najlepiej w formie pisemnej, powinny określać co należy jeść, jak często i jaka powinna być konsystencja posiłków. Pomocne może być podanie przykładowego menu oraz broszury edukacyjne. Należy także poinformować pacjenta, o tym w jaki sposób może on wzmocnić („ulepszyć”) swoją dietę oraz o zasadach stosowania doustnych diet przemysłowych – inaczej doustnych suplementów odżywczych (ONS). Formuły typu ONS mogą być niekompletne lub kompletne pod względem składu (mogą zawierać tylko wybrane lub wszystkie makro- i mikroskładniki). Istnieją standardowe receptury (odzwierciedlające skład i proporcje występujące w normalnej diecie doustnej) lub specjalne formuły (przygotowane na potrzeby żywieniowe wynikających z określonych chorób – cukrzycy, niewydolności nerek itp.). Mogą to być diety płynne (koktajle mleczne lub owocowe), zupy, preparaty instant, tabletki, a także batony, ciasta i inne produkty.

 

Gotowe diety przemysłowe (ONS) mają wiele zalet:

1. stanowią koncentrat kalorii i składników odżywczych w małej objętości;

2. są komfortowe dla chorego – zbilansowany „posiłek”, niewymagający gotowania, który można mieszać z naturalnymi produktami, schładzać lub delikatnie podgrzewać;

3. recepturę można dostosować do specyficznych wymagań żywieniowych związanych z chorobą podstawową;

4. nie zawierają potencjalnie szkodliwych substancji (laktoza, gluten, puryny, cholesterol); można wybrać dietę z błonnikiem lub bez, w zależności od wskazań klinicznych;

5. są pakowane w warunkach sterylnych (sterylizowane UHT), co oznacza, że są wolne od zanieczyszczeń bakteryjnych.

Zalecenia dietetyczne na czas chemioterapii

Skutki uboczne chemioterapii to między innymi nudności – by zmniejszyć ich dokuczliwość należy przyjmować małe i częste posiłki, raczej zimne, nie aromatyczne i lekkostrawne. Niezbędna jest także podaż płynów i minerałów, które mogą być dostarczane z pożywieniem. Do jedzenia polecane są zupy i kremy, koktajle owocowe i owocowo-mleczne, musy warzywno-owocowe, soki wodniste, galaretki, puddingi, lody, sorbety, omlety, naleśniki, twarożek, kasze, zaleca się także dietę BRAT (B – banany: lekko dojrzałe, R – ryż biały, A – jabłka smażone/gotowane, T – tosty pszenne) oraz doustne podawanie wody i elektrolitów. Inne polecane produkty to: gotowane warzywa korzeniowe, jajka na twardo, gotowane chude mięso, świeża czarna porzeczka i jej napar, czarna herbata bez cukru, sok z marchwi. W przypadku zaparć ważne jest, aby zdiagnozować ich przyczynę (np. niedrożność jelit) i czas trwania. Na przykład zaparcia, które są wtórne do inhibitora receptora 5HT-3, mogą samoistnie ulec wyciszeniu i nie wymagają interwencji dietetycznej. Z drugiej strony zaparcia związane z leczeniem opioidami wymagają interwencji żywieniowej i farmakoterapii.

Dieta bezglutenowa

W onkologii nie ma wskazań do stosowania diety bezglutenowej z wyjątkiem pacjentów, u których zdiagnozowano celiakię. Należy podkreślić, że produkty zawierające gluten (pszenica, żyto, jęczmień, owies) są nie tylko źródłem węglowodanów, ale także białka, całej grupy witamin B, witamin E, żelaza, magnezu, potasu, wapnia, selenu, cynk i wiele innych substancji dietetycznych. Dieta bezglutenowa stosowana jest w przypadkach ciężkiego popromiennego zapalenia jelit (głównie z powodu radioterapii w leczeniu raka szyjki macicy) lub w ciężkich przypadkach zapalenia jelit po chemioterapii (przeszczep komórek macierzystych szpiku kostnego) i pozytywnie działa na biegunkę. Nie ma jednak klinicznych dowodów, które jednoznacznie wskazywałyby na znaczenie takiego leczenia w praktyce onkologicznej.

Dieta bezlaktozowa

Podobnie jak w przypadku diety bezglutenowej – nie ma wskazań do rutynowego stosowania diety bezlaktozowej u chorych na raka. Nietolerancja laktozy, która rozwija się w wyniku chemioterapii lub radioterapii, ma charakter wtórny i wiąże się z upośledzeniem funkcji błony śluzowej jelit (niedobór produkcji laktazy, która odpowiada za enzymatyczną hydrolizę laktozy cukru mlecznego). Nudności, wzdęcia i biegunka to oznaki nietolerancji laktozy. Jeżeli konieczne jest odstawienie laktozy z diety, należy zastosować dietę bezlaktozową przez 6–10 tygodni po zakończeniu leczenia. Wskazaniem do eliminacji przetworów mlecznych jest nietolerancja laktozy rozpoznana przed chorobą nowotworową (dotyczy to około 20% populacji w podeszłym wieku w Polsce) oraz chemioterapia oparta na związkach takich jak: m.in. lapatynib, kapecytabina, 5-fluorouracyl, irynotekan i topotekan, pacjenci leczeni taksanami lub metotreksatem rzadko wymagają eliminacji laktozy z diety. Wskazaniem do wyłączenia laktozy z diety jest także wysokodawkowa chemioterapia guzów hematologicznych lub chłoniaków, oraz radioterapia jamy brzusznej i miednicy.

Interwencje żywieniowe przez operacjami chirurgicznymi chorych na nowotwory

Niedożywienie pacjenta jest ważnym czynnikiem ryzyka powikłań pooperacyjnych. Częstość występowania niedożywienia u pacjentów z rakiem, którzy mają być poddani operacjom jest różna i zależy od lokalizacji guza. Niedożywienie częściej występuje w nowotworach górnego odcinka przewodu pokarmowego, a także w raku trzustki i dróg żółciowych niż w np. w raku okrężnicy. W każdym przypadku decyzja o ewentualnej interwencji żywieniowej uzależniona jest od wyników dokładnej oceny stanu odżywienia. Interwencja żywieniowa poprawia wyniki leczenia (zarówno doraźne, jak i późne) oraz poprawia jakość życia pacjentów. Brak poprawy stanu odżywienia pacjenta zwykle wskazuje na zaawansowaną postać nowotworu, obniża znaczenie resekcji guza pierwotnego i nakazuje leczenie zachowawcze. U pacjentów z umiarkowanym niedożywieniem i zagrożonych niedożywieniem oraz z ciężkim niedożywieniem interwencja żywieniowa może zmniejszyć ryzyko kilku powikłań. Pomimo niejednoznacznych opinii na temat korzyści klinicznych ze wsparcia immunomodulującego w okresie przedoperacyjnym, leki immunomodulujące są stosowane jako dodatek do leczniczych środków odżywczych. Praktyka ta jest oparta na dowodach naukowych wskazujących na zalety takiej interwencji.

U pacjentów bez oznak niedożywienia oraz bez wskazań do przedoperacyjnego intensywnego leczenia żywieniowego należy podjąć działania zapobiegające pogorszeniu stanu odżywienia chorego i przygotowujące stan metaboliczny pacjenta do dalszego leczenia [4, 5, 6].

W praktyce klinicznej wciąż zbyt mało uwagi poświęca się dietom pacjentów onkologicznych, a przecież monitorowanie stanu odżywienia i interwencje w tym zakresie wpływają nie tylko na jakość życia pacjenta, ale także na wyniki leczenia. W tej sytuacji ważne jest, by pacjenci mogli skonsultować się z wyspecjalizowanym dietetykiem, posiadającym odpowiednią wiedzę kliniczną, który opracowałby program zindywidualizowanego leczenia dietetycznego w danej chorobie, biorąc pod uwagę potrzeby wynikające ze stanu klinicznego pacjenta, możliwości karmienia drogą doustną, zmienione zapotrzebowanie na energię i składniki odżywcze wynikające z choroby podstawowej i chorób współistniejących oraz co równie ważne, zgodnie z preferencjami żywieniowymi pacjenta. Chorzy mają zmniejszony apetyt – a apetycznie wyglądające i smaczne posiłki mogą zachęcić ich do jedzenia i obniżyć ryzyko niedożywienia i kacheksji. Choroba nowotworowa ma wpływ na stan psychiczny człowieka, obawa przed znacznym pogorszeniem zdrowia, skutkami terapii i śmiercią sprawia, że chorzy poszukują alternatywnych metod leczenia i są skłonni przypisywać produktom spożywczym o potencjale antynowotworowym cudowne właściwości lecznicze, dlatego profesjonalne poradnictwo dietetyczne, oparte na dowodach naukowych, powinno być zalecane u każdego pacjenta z diagnozą nowotworu złośliwego, niezależnie od fazy choroby, a także po zakończeniu leczenia.

 

 

Poradnia żywieniowa
Onkologiczne Centrum Medyczne ul. Chodkiewicza 51 w Bydgoszczy tel. 052 335 01 70 

Dziękujemy za przeczytanie całego artykułu. Mamy nadzieję, że przyniósł on Państwu odpowiedzi na nasuwające się Państwu pytania. Jeżeli potrzebujecie Państwo więcej wiedzy w tym zakresie, zapraszamy do czytania pozostałych artykułów na naszym portalu.

 

Chcesz skonsultować swój przypadek?

Zapraszamy do kontaktu telefonicznego pod numerem przychodni 500 265 605.

 

Opracowano na podstawie

1. Marian, Mary, and Susan Roberts. Clinical nutrition for oncology patients. Jones & Bartlett Publishers, 2010.
2. i Onkologicznej, Oddział Chirurgii Ogólnej, and Szpital Specjalistyczny im Stanley Dudricka. „Żywienie w chorobie nowotworowej—zasady postępowania diagnostyczno–terapeutycznego w 2013 roku.” Onkologia w Praktyce Klinicznej 9.1 (2013): 1-9.
3. Kim DH. Nutritional issues in patients with cancer. Intest Res. 2019;17(4):455-462. doi:10.5217/ir.2019.00076
4. Kłęk, Stanisław, et al. „Clinical nutrition in oncology: Polish recommendations.” Oncology in Clinical Practice 11.4 (2015): 173-190.
5. Rogers, P. C. „Importance of nutrition in pediatric oncology.” Indian journal of cancer 52.2 (2015): 176.
6. Zhang, Liyan, Yuhan Lu, and Yu Fang. „Nutritional status and related factors of patients with advanced gastrointestinal cancer.” British journal of nutrition 111.7 (2014): 1239-1244.