Otrzymuj aktualizacje w czasie rzeczywistym bezpośrednio na swoim urządzeniu, zasubskrybuj teraz.
Czy polip i gruczolak są zmianami przed rakowymi?
Magdalena Ulikowska
Polip a gruczolak?
Polip jest patologiczną naroślą, uwypukleniem błony śluzowej ponad powierzchnię w kierunku światła jelita. Polipy dzielą się na dwie grupy: nowotworowe i nienowotworowe.
Do pierwszej grupy polipów nowotworowych należą:
- Gruczolaki (cewkowe, cewkowo-kosmkowe i kosmkowe),
- Gruczolaki ząbkowane,
- Polipy hiperplastyczne z obecnością utkania gruczolaka cewkowego.
Do grupy polipów nienowotworowych należą:
- Polipy hiperplastyczne,
- Polipy Peutza i Jeghersa,
- Polipy zapalne,
- Polipy młodzieńcze,
- Polipy limfoidalne.
Zmiany w postaci polipów nie należą do rzadkości. Co trzecia dorosła osoba posiada polipy. Wraz z wiekiem wzrasta również częstotliwość występowania polipów.
Polip gruczolakowy.
Polip gruczolakowy uznawany jest za zmianę przed rakową. Jest to pośrednia wersja między zdrową tkanką, a tkanką z wieloma mutacjami genetycznymi będąca źródłem inwazyjnego raka. Okres zmiany gruczolaka w nowotwór złośliwy jest procesem długotrwałym, trwającym od 5 do 12 lat. Dlatego ważne jest wykonywanie badań przesiewowych w kierunku jak najwcześniejszego wykrycia zmian i ich usunięcia. Tym bardziej, że w populacji po 65 roku życia rozwój gruczolaka jelita grubego występuje u ponad 50% osób.
Dlaczego powstają polipy i gruczolaki?
Czynniki rozwoju polipów i gruczolaków są dość dobrze poznane. Wpływ na ich rozwój ma:
- Wiek- częstość występowania gruczolaków wzrasta wraz z wiekiem,
- Płeć – u mężczyzn częściej wykrywana są patologiczne zmiany w jelicie grubym,
- Uwarunkowania genetyczne – u osób, którzy mają krewnego pierwszego stopnia ze zdiagnozowanym rakiem jelita grubego częściej dochodzi do powstania gruczolaków,
- Środowisko zewnętrzne – osoby z otyłością i zespołem metabolicznym częściej borykają się z rozwojem gruczolaków. Podłożem do ich powstania jest insulinooporność, często występująca przy otyłości.
- Dieta – nadmiar wysoko przetworzonego mięsa, wysoka zawartość tłuszczów nasyconych oraz niska podaż błonnika pokarmowego predysponują do powstania gruczolaków.
Gruczolaki a rak jelita grubego?
W 85-90% przypadków rak jelita grubego powstaje na bazie gruczolaków. Ze względu na długi okres powstawania raka jelita grubego, 5-12 lat, rzadko występuje przed 40 rokiem życia. Wyjątek stanowią uwarunkowania genetyczne tj. rodzinny zespół polipowatości oraz dziedziczny rak jelita grubego niezwiązany z polipowatością.
Ryzyko rozwoju raka jelita grubego na podłożu gruczolaków wzrasta również z czasem występowania zmian. Po 5 latach od pojawienia się gruczolaka, ryzyko zwiększa się o 2,5-5%. Po 10 i 20 latach wynosi ono kolejno 8% i 24%.
Rodzinna polipowatość gruczolakowa – FAP.
Rodzinna polipowatość gruczolakowa jelita grubego jest chorobą dziedziczoną autosomalnie. Charakteryzuje się licznie występującymi polipami gruczolakowymi w świetle jelita, ilość powyżej 100. Przy braku leczenia rodzinnej polipowatości u 90% osób dochodzi do rozwoju raka jelita grubego już przed 50 rokiem życia.
Czy trzeba usuwać polipy i gruczolaki?
Najskuteczniejszą metodą wykrycia polipów jest metoda endoskopowa – kolonoskopia. Pozwala również na usunięcia wykrytych zmian. Usunięcie polipów (polipektomia), w szczególności we wczesnym etapie zmniejsza ryzyko zachorowania na raka jelita grubego o 67-90%.
W Polsce osoby po 50 roku życia dostają imienne zaproszenia do wykonania badań przesiewowych (kolonoskopia) w kierunku wczesnego wykrycia raka jelita grubego. Badanie jest bezpłatne i zmniejsza śmiertelność z powodu nowotworu jelita grubego, dlatego tym bardziej nie powinno się odkładać wykonania tych badań na późniejszy okres czasu.
Źródła:
- Szczekilk A., Gajewski P., Choroby wewnętrzne, Medycyna Praktyczna, 2010.
- Pędziwiatr M.J., Analiza wybranych czynników wpływających na pojawianie się nowych polipów gruczolakowych jelita grubego u chorych po endoskopowej polipektomii, Praca Doktorska, Kraków, 2013.
- Marta Musińska i wsp., Badania przesiewowe w profilaktyce raka jelita grubego, Med Rodz 2018; 21(3): 232-244
- Iwona Niedzielska i wsp., Polip a rak jelita grubego, Chirurgia Polska, 2008, 10, 1
