Zespół „nieszczelnego jelita”

Zespół nieszczelnego jelita to stan, który zdaniem niektórych lekarzy jest przyczyną wielu długotrwałych schorzeń, w tym zespołu chronicznego zmęczenia czy stwardnienia rozsianego. Zwolennicy „zespołu nieszczelnego jelita” twierdzą, że wiele chorób jest skutkiem reakcji układu odpornościowego na obecność patogenów, toksyn lub innych substancji i związków, które przeniknęły do krwiobiegu przez porowate („nieszczelne”) jelito. Chociaż prawdą jest, że niektóre schorzenia i leki mogą powodować „nieszczelność” jelita (co lekarze nazywają zwiększoną przepuszczalnością jelit), jak dotąd niewiele jest dowodów na poparcie teorii, że porowate jelito jest bezpośrednią przyczyną kilku poważnych chorób [1].

Zgodnie z koncepcją „nieszczelnego jelita”, wraz z wiekiem i w określonych warunkach drobnocząsteczkowe metabolity bakteryjne mogą pokonać barierę nabłonka jelit i przemieszczać się lub dyfundować do krwi i wraz z nią rozprzestrzeniać na cały organizm, a nawet, przekraczając barierę krew-mózg, dotrzeć do płynu mózgowo-rdzeniowego lub mózgu. Na przykład toksyna A i toksyna B produkowane przez Clostridium difficile, powodująrzekomobłoniaste zapalenie jelita grubego bez translokacji bakterii i/lub rozsiewu ogólnoustrojowego. Jest to dowód na to, że metabolity bakterii lub toksyny mogą ostatecznie przyczyniać się do rozwoju choroby lub wpływać na zdrowie pod względem biochemicznym i immunologicznym, zarówno w sposób bezpośredni, jak i pośredni, bez powodowania posocznicy lub infekcji. Jednak to, co nie jest dobrze scharakteryzowane w ramach koncepcji „nieszczelnego jelita” to współmetabolizm (człowieka i jego mikrobiomu) oraz obieg metabolitów bakteryjnych, który wpływa na procesy jelitowe [2].

Zespół nieszczelnego jelita – problem, nad istnieniem którego nadal prowadzone są badania

Klinicyści spotykający się z problemem „nieszczelnego jelita” u swoich pacjentów poszukują odpowiedzi na trzy główne pytania: co to jest „nieszczelne jelito”, jak można zdiagnozować „nieszczelne jelito” i czy „nieszczelne jelito” można leczyć? Autorzy wielu opracowań poświęconych temu problemowi łączą „nieszczelne jelita” ze zmianami mikrobiomu jelitowego (modele chorób u zwierząt doświadczalnych) i wskazują zespół „nieszczelnego jelita”, jako przyczynę m.in. alergii, niealkoholowego stłuszczenia wątroby, zapalenia wątroby, depresji i stwardnienia zanikowego bocznego.

Nie ma żadnych wątpliwości co do tego, że w chorobach powodujących zapalenie i uszkodzenie jelit, takich jak celiakia, choroba Leśniowskiego-Crohna, czy owrzodzenie spowodowane przez niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ), obserwuje się dysfunkcje bariery jelitowej, powodujące nieprawidłowości strukturalne nabłonka jelit. „Nieszczelne jelito” to uproszczony termin odzwierciedlający przepuszczalność jelit, funkcję, która została szeroko opisana w przypadku tych chorób.

Bariera jelitowa jako dynamiczny układ!

Powszechnie postrzega się barierę jelitową jako ściankę o grubości pojedynczej komórki oraz przyjmuje, że w warstwie tej mogą zostać przerwane połączenia międzykomórkowe, co prowadzi do zwiększonej przepuszczalności jelita. W rzeczywistości tak nie jest. Bariera jelitowa to złożony, dynamiczny układ, który składa się z kilku elementów. Pierwszy etap obrony organizmu dzieje się w świetle jelita, gdzie patogeny i antygeny są rozkładane i niszczone przez żółć i sok trzustkowy, a bakterie komensalne ograniczają kolonizację jelit przez chorobotwórcze bakterie, poprzez produkcję substancji przeciwdrobnoustrojowych. Kolejnym elementem bariery jest warstwa śluzowa. Śluz jest wydzielany przez komórki kubkowe i służy jako pierwsza fizyczna obrona w barierze, zapobiegając bezpośredniemu kontaktowi antygenów, toksyn i bakterii z komórkami nabłonka. Warstwa śluzu zapobiega adhezji bakterii przez wydzielanie immunoglobuliny A (IgA). Warstwa śluzu jest grubsza w okrężnicy niż w jelicie cienkim i może osiągać grubość ponad 800 mikronów, czyli niewiele mniej niż wysokość kosmków jelitowych (zakres 500-1600 mikronów). W jelicie cienkim średnica porów na końcach kosmków wynosi od 4 – 5 Å do 20 Å, co sugeruje, że w warunkach fizjologicznych substancje rozpuszczone o promieniu cząsteczkowym przekraczającym 20 Å zostaną wyłączone z tej drogi wchłaniania [1].

W skład bariery jelitowej wchodzą także komórki nabłonkowe, reagujące na szkodliwe bodźce wydzielaniem chlorków i peptydów przeciwdrobnoustrojowych oraz blaszka właściwa zapewniająca ochronę przez wydzielanie IgA, cytokinin i proteazy. Nabłonek jelita tworzy największą powierzchnię błony śluzowej jelit, zapewniającą połączenie między środowiskiem zewnętrznym, a gospodarzem. Nabłonek ma kluczowe znaczenie w regulacji ruchu molekularnego między światłem jelita a błoną podśluzową przez przestrzeń międzykomórkową [1].

W komórkach nabłonka występują trzy zestawy połączeń międzykomórkowych: połączenia ścisłe, połączenia przylegające i desmosomy. Razem tworzą kompleks, który reguluje funkcję bariery nabłonkowej oraz transport międzykomórkowy zapewniając transport czynników biologicznych (glukozy, aminokwasów i in.) niezbędnych do prawidłowego funkcjonowania organizmu. Aby sprostać wielu różnorodnym fizjologicznym wyzwaniom, połączenia międzykomórkowe nabłonka, a zwłaszcza połączenia ścisłe, muszą być zdolne do szybkich i skoordynowanych odpowiedzi [3].

Mikrobiom jelitowy wpływa na barierę, a elementy bariery wpływają na mikrobiom. Bifidobacteria wzmacniają funkcję bariery, drożdże Saccharomyces boulardii mają korzystny wpływ na przywracanie równowagi mikroflory jelitowej oraz poprawiają działanie bariery nabłonkowej w różnych schorzeniach. Metabolity bakterii, takie jak krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe powstałe w wyniku fermentacji bakteryjnej chronią przed patogenami i wzmacniają funkcję bariery.

Czynniki wpływające na przepuszczalność jelit

Koncepcja „nieszczelnego jelita” w chorobach innych niż choroby przewodu pokarmowego jest poparta dowodami dotyczącego wzrostu przepuszczalności jelit na skutek sytuacji stresowych, zwiększonego wysiłku fizycznego, a nawet w cyklu dobowym. U wolontariuszy poddanych długotrwałemu stresowi fizjologicznemu (4 dniowy bieg) stwierdzono zwiększoną przepuszczalność jelit (mierzoną wydalaniem sukralozy z moczem po doustnym obciążeniu), zmniejszoną zawartość interleukiny-6 w surowicy i zmniejszoną zawartość cysteiny w stolcu. Zmianom tym towarzyszyły zmiany w składzie i bioróżnorodności mikroflory jelitowej: zaobserwowano wzrost liczby taksonów Bacteroides.

Innym czynnikiem prowadzącym do wzrostu przepuszczalności jelit są emulgatory (m.in. kwasy żółciowe, a także emulgatory stosowane w przemyśle spożywczym), powodujące utworzenie emulsji tłuszczu i wody. Emulgatory mogą osłabiać zdolność ludzkiego śluzu do zapobiegania kontaktowi między mikroorganizmami komórkami nabłonka jelit. Niektóre z emulgatorów zwiększają przepuszczalność jelit poprzez wpływ na międzykomórkowe mechanizmy transportu. Emulgatory mogą wchodzić w interakcje z mikroflorą jelitową i powodować zmiany grubości śluzu sprzyjające zapaleniu okrężnicy, stwierdzono to w badaniach na modelach zwierzęcych. Wyniki badań nad wpływem czynników stresogennych na funkcje bariery jelitowej potwierdzają hipotezę przejściowej nieszczelności bariery jelitowej. Nieszczelność ta po ustaniu działania czynnika stresu ulega normalizacji [4].

Dieta a przeciekające jelita

Te obserwacje sugerują, że istnieją niepatologiczne sytuacje, które mogą powodować zwiększoną przepuszczalność jelit, ale te stosunkowo niewielkie zaburzenia można odwrócić stosując niefarmakologiczne środki takie jak np. niektóre składniki codziennej diety. Z niecierpliwością oczekiwane są wyniki badań nad prebiotykami i probiotykami, ponieważ istnieją dowody na to, że bakterie probiotyczne i/lub organizmy komensalne żyjące w jelitach poprawiają funkcję bariery jelitowej. Ten korzystny wpływ może wynikać z działania maślanu (krótkołańcuchowy kwas tłuszczowy), produktu fermentacji prowadzonej przez bakterie m.in Akkermansia municiphila. Białko MIMP Lactobacillus plantarum miało znaczący efekt przeciwzapalny w eksperymentalnym modelu zapalenia okrężnicy. Jednocześnie z ustępowaniem stanu zapalnego, zaobserwowano wzrost bioróżnorodności mikroflory jelitowej, wzrosła liczba Leuconostocaceae i Leuconostoc, a zmniejszyła Firmicutes i Clostridia, które dominowały w obrazie zapalenia okrężnicy [1].

Mikrobiom jelitowy może powodować zmniejszenie lub wzrost przepuszczalności jelit w zależności od diety gospodarza. Dieta zawierająca błonnik, ulegający fermentacji powoduje wzrost liczby bakterii wytwarzających krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe. Krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe chronią nabłonek jelit i wzmacniają barierę jelitową. Podobny efekt powodują diety wzbogacone w bakterie probiotyczne. Odwrotny skutek wywołują diety ubogie w błonnik sprzyjające rozwojowi bakterii patogennych lub oportunistycznych patogenów bakteryjnych [5].

Wśród związków pochodzących z żywności, które mogą modulować funkcję bariery jelitowej jest kilka aminokwasów (glutamina i tryptofan) oraz witamin (witamina D i retinol) które zmniejszają przepuszczalność jelit i poprawiają funkcję bariery jelitowej. Do takich związków należą także polifenole, a zwłaszcza flawonoidy (kwercetyna, mirycetyna, kemferol, kurkumina), wzmacniające integralność bariery w komórkach jelit. Negatywny wpływ na przepuszczalność bariery jelitowej mają średnio i długołańcuchowe kwasy tłuszczowe, a także alkohol etylowy, gliadyny glutenu i chitozan szeroko stosowany w przemyśle spożywczym [4, 6, 7].

Istnieją ważne przesłanki, które należy wziąć pod uwagę i środki ostrożności, które należy podjąć, przypisując biologiczne lub kliniczne znaczenie „nieszczelności” bariery jelitowej. Po pierwsze, zmieniona przepuszczalność może być objawem pobocznym choroby: każdy proces zapalny może osłabić integralność bariery, a inne czynniki, takie jak składniki diety czy kwasy żółciowe, mogą niezależnie wpływać na funkcję bariery jelitowej. Po drugie, chociaż alergeny, stres i aktywność fizyczna mogą rzeczywiście zmieniać funkcję bariery jelitowej, nie jest jasne, jak to predysponuje do konsekwencji klinicznych. Po trzecie, upośledzona funkcja bariery (np. genetycznie uwarunkowane defekty w elementach bariery) nie prowadzi, samodzielnie do choroby, co stwierdzono doświadczalnie na zwierzęcych modelach wybranych chorób. Po czwarte, zwiększona przepuszczalność niekoniecznie jest szkodliwa i nie ma przekonujących dowodów na to, że interwencje przywracające lub poprawiające funkcję bariery u ludzi mogą zmienić naturalną historię choroby. Tak więc, chociaż terapia czynnikiem martwicy nowotworu-α zmniejsza stan zapalny błony śluzowej i przywraca przepuszczalność jelit u pacjentów z nieswoistym zapaleniem jelit, a maślan, cynk i niektóre probiotyki również łagodzą dysfunkcję bariery jelitowej, nadal nie udowodniono, że manipulowanie przepuszczalnością powinno być traktowane jako terapia w zespole jelita drażliwego [1].

Przepuszczalność jelit a choroby

Oczywiste jest, że choroby zapalne lub wrzodziejące jelita prowadzą do zaburzenia funkcji bariery jelitowej. Jednak nie jest to kategoria chorób, które są związane tylko z nieszczelnym jelitem. Nieprawidłowa funkcja bariery występuje przede wszystkim w nieswoistych zapaleniach jelit (np. choroba Leśniewskiego-Crohna), w obrazie nadwrażliwości na gluten, w infekcjach jelitowych i zarażeniach pasożytniczych oraz zakażeniach wirusem HIV i AIDS. Nieprawidłowa przepuszczalność jelit ma także związek z bólem w zespole jelita drażliwego. Zespół „nieszczelnego jelita”, nie zawsze na podstawie dostatecznej ilości danych, próbuje się wiązać z chorobami niezwiązanymi z przewodem pokarmowym, takimi jak: astma, autyzm, choroba Parkinsona, stwardnienie rozsiane, egzema, łuszczyca, eozynofilowe zapalenie przełyku, fibromialgia, depresja, zespół przewlekłego zmęczenia, zespół niewydolności wielonarządowej (wstrząs, oparzenia i uraz), niealkoholowa stłuszczeniowa choroba wątroby, alkoholowa marskość wątroby, otyłość, zespół metaboliczny, zapalenie trzustki i reumatoidalne zapalenie stawów. Wszystkie te choroby i zaburzenia, związane prawdopodobnie ze zmienioną funkcją bariery jelitowej, są chorobami patologicznymi, a nie tym, co zwykle wiąże się z specyficzne pojętą „nieszczelnością jelit” [8].

„Nieszczelne jelito” a choroby autoimmunologiczne

W pierwszych latach badań nad chorobami autoimmunologicznymi uważano, że ich rozwój jest związany z infekcjami wirusowymi i bakteryjnymi. Podstawą tego twierdzenia była hipoteza zakładająca znaczne podobieństwo antygenów drobnoustrojów i własnych antygenów gospodarza. W takiej sytuacji wywołanie odpowiedzi immunologicznej na antygeny drobnoustrojów powoduje reakcję krzyżową z własnymi antygenami i autoimmunizację. Zgodnie z tą teorią, po aktywacji procesu autoimmunologicznego, staje się on niezależny od ciągłej ekspozycji na czynnik wyzwalający ze środowiska i dlatego jest samonapędzający się i nieodwracalny. Według innej teorii mikroorganizmy wystawiają własne antygeny na działanie układu odpornościowego poprzez bezpośrednie uszkadzanie tkanek podczas aktywnego zakażenia, co prowadzi do rozwoju autoimmunizacji.

Wspólną cechą chorób autoimmunologicznych jest obecność kilku wcześniej istniejących uwarunkowań, które prowadzą do procesu autoimmunologicznego. Pierwszym z tych warunków jest genetyczna podatność układu odpornościowego gospodarza na rozpoznanie i potencjalnie błędną interpretację antygenu środowiskowego, występującego w przewodzie pokarmowym. Po drugie, gospodarz musi być wystawiony na działanie antygenu. Wreszcie, antygen musi zostać wprowadzony do układu odpornościowego błony śluzowej przewodu pokarmowego w wyniku przejścia ze światła jelita do błony śluzowej jelita. Proces ten jest zwykle blokowany przez ścisłe połączenia międzykomórkowe nabłonka. [3]. W wielu przypadkach zwiększona przepuszczalność jelit wydaje się poprzedzać chorobę. W wyniku zwiększonej przepuszczalności nabłonka jelit, do krwi mogą przedostać się cząstki, które wywołują proces prowadzący do odpowiedzi autoimmunologicznej [3–5]. Oprócz predyspozycji genetycznych i narażenia na działanie własnych antygenów, do rozwoju autoimmunizacji niezbędne są zaburzenia ochronnej funkcji błon śluzówkowych, które oddziałują ze środowiskiem (głównie śluzówka przewodu pokarmowego i płuc). Celiakia, wywoływana przez spożycie pokarmów zawierających gluten przez osoby podatne genetycznie, jest chorobą potwierdzająca trafność takiego modelu patogenezy autoimmunizacji. W celiakii wzajemne oddziaływanie między genami transglutaminazy i glutenem prowadzi do typowego dla choroby uszkodzenia jelit, należy pamiętać, że celiakia jest chorobą ogólnoustrojową, która może spowodować uszkodzenie dowolnego narządu. W warunkach fizjologicznych tę interakcję uniemożliwiają ścisłe połączenia międzykomórkowe nabłonka jelit. W celiakii te połączenia rozluźniają się lub nawet otwierają [8–12]. Podstawą leczenia celiakii jest całkowite wykluczenie glutenu z diety pacjentów. Po odstawieniu glutenu objawy ustępują. Potwierdza to pogląd, że proces autoimmunologiczny można cofnąć, pod warunkiem, że można zapobiec interakcjom między genami predysponującymi jednostki do rozwoju autoimmunizacji a czynnikami środowiskowymi. Oprócz predyspozycji genetycznych i narażenia na działanie antygenów, do rozwoju autoimmunizacji niezbędna jest także utrata ochronnej funkcji barier śluzówkowych [10].

Oprócz celiakii, kilka innych chorób autoimmunologicznych, w tym cukrzyca typu 1, stwardnienie rozsiane i reumatoidalne zapalenie stawów charakteryzują się zwiększoną przepuszczalnością jelit, która umożliwia pasaż antygenów z flory jelitowej. Jest to wyzwanie dla układu odpornościowego, a odpowiedź immunologiczna może być skierowana do dowolnego organu lub tkanki u osób z predyspozycjami genetycznymi.

Odkrycie toksyny ZOT (zonula occludens), enterotoksyny produkowanej przez Vibrio cholerae, która powoduje rozluźnienie ścisłych połączeń komórek nabłonka jelit, umożliwiło poznanie skomplikowanych mechanizmów regulujących transport przez nabłonek jelitowy. Za pomocą zonuliny, białka będącego także markerem przepuszczalności jelit, można śledzić ruch płynów, makrocząsteczek i leukocytów między krwioobiegiem a światłem jelita i odwrotnie. Inną możliwą fizjologiczną rolą zonuliny jelitowej jest ochrona jelit przed kolonizacją przez patogenne drobnoustroje. Zarówno u pacjentów z celiakią, jaki i z cukrzycą typu 1, stwierdza się podwyższony poziom zonuliny w tkankach jelit w porównaniu do tkanek kontrolnych. U pacjentów z celiakią poziom zonuliny zmniejsza się po zastosowaniu diety bezglutenowej. Najprawdopodobniej sekwencja zdarzeń w celiakii jest następująca: po doustnym przyjęciu glutenu gliadyna oddziałuje z błoną śluzową jelita cienkiego, powodując uwalnianie prozapalnej interleukiny (IL) -8 z enterocytów, te zmiany inicjują wzrost przepuszczalności jelit poprzez uwalnianie zonuliny, prowadząc do uwolnienia cytokin prozapalnych. Obecność czynników zapalnych powoduje dalszy wzrost przepuszczalności przez warstwy śródbłonka i nabłonka jelit i ostatecznie autoimmunologiczne urazy błony śluzowej jelit obserwowane u pacjentów celiakią [9].

Cukrzyca typu 1

Cukrzyca typu 1 (T1D) jest także chorobą autoimmunologiczną. Objawy ze strony przewodu pokarmowego w tej chorobie są generalnie przypisywane wtórnym zaburzeniom motoryki jelit. Jednak istnieją dowody, że to zwiększona przepuszczalność jelit jest odpowiedzialna zarówno za początek choroby, jak i objawy ze strony przewodu pokarmowego. W modelach zwierzęcych zwiększona przepuszczalność jelit występowała przed histologiczną lub jawną manifestacją cukrzycy. Również na modelach zwierzęcych udowodniono, że zależny od zonulin wzrost przepuszczalności jelit poprzedza początek T1D o 2–3 tygodnie. Udział zonuliny w patogenezie T1D został potwierdzony także u ludzi, stwierdzono że ~ 50% pacjentów z T1D ma podwyższone poziomy zonuliny w surowicy, które korelują ze zwiększoną przepuszczalnością jelit [11].

Astma

Kolejna choroba autoimmunologiczna – astma to złożony zespół kliniczny charakteryzujący się niedrożnością i nadreaktywnością dróg oddechowych oraz stanem zapalnym. Mechanizmy, w wyniku których utrzymuje się stan zapalny i zaburzenia czynności dróg oddechowych, nie są w pełni poznane. Ponieważ u niektórych chorych na astmę świszczący oddech może być również wywołany przez składniki pokarmowe, zwiększona przepuszczalność jelit u astmatyków [44] może odgrywać rolę w podatności na alergeny środowiskowe. Około 40% chorych na astmę ma zwiększoną przepuszczalność jelit [21]. Te wstępne obserwacje sugerują, że oprócz inhalacji, alergeny mogą przedostawać się także przez układ pokarmowy. Również około 25% pacjentów ze stwardnieniem rozsianym miało zwiększoną przepuszczalność jelit, [45] co może wskazywać, że genetycznie uwarunkowane nieprawidłowości w przepuszczalności jelit są czynnikiem etiologicznym w tej chorobie.

Choroba Leśniowskiego-Crohna

Choroba Leśniowskiego-Crohna i wrzodziejące zapalenie jelita grubego są chorobami zapalnymi przewodu pokarmowego, w których nieprawidłowa przepuszczalność komórkowa jelit poprzedza rozwój obu zespołów. Patogeneza nieswoistego zapalenia jelit pozostaje nieznana, chociaż w ostatnich latach istnieją przekonujące dowody wskazujące na udział czynników genetycznych, immunologicznych i środowiskowych w inicjowaniu procesu autoimmunologicznego. U pacjentów z klinicznie bezobjawową chorobą Leśniowskiego-Crohna, zwiększona przepuszczalność nabłonka jelitowego poprzedza nawrót kliniczny nawet o 1 rok, co sugeruje, że ubytek przepuszczalności jest wczesnym zdarzeniem w zaostrzeniu choroby [48]. Zesztywniające zapalenie stawów kręgosłupa (ZZSK) jest częstym i wysoce rodzinnym schorzeniem reumatycznym, które zwykle dotyka młodych i dorosłych w średnim wieku i charakteryzuje się sztywnością i bólem pleców. Związek między zwiększoną przepuszczalnością jelit a ZZSK został wyraźnie ustalony w dwóch niezależnych badaniach [51, 52]. Zmiany przepuszczalności jelit poprzedzają kliniczne objawy choroby, co sugeruje patogenną rolę dysfunkcji bariery jelitowej ZZSK [8].

Klasycznie do czynników patogenezy chorób autoimmunologicznych zaliczano: specyficzny zestaw genów i ekspozycję na czynniki środowiskowe, ostatnio dodano trzeci czynnik: zwiększoną przepuszczalność bariery jelitowej. Zarówno w celiakii, jak cukrzycy typu 1 gliadyna (gluten) może powodować zaburzenia w funkcji bariery jelitowej i/lub indukować odpowiedź autoimmunologiczną u osób predysponowanych genetycznie. Ta nowa teoria sugeruje, że gdy proces autoimmunologiczny zostanie aktywowany, można go modulować lub nawet odwrócić, zapobiegając ciągłej interakcji między genami a środowiskiem. Ponieważ dysfunkcja bariery jelitowej umożliwia taką interakcję, nowe strategie terapeutyczne mające na celu przywrócenie właściwego działania bariery jelitowej, będą oferować innowacyjne podejścia do leczenia tych wyniszczających chorób [8].

Lekarze powinni być świadomi potencjalnego wpływu dysfunkcji bariery jelitowej w chorobach przewodu pokarmowego i chorobach autoimmunologicznych dla celów przyszłej terapii. Chociaż niektóre bakterie probiotyczne, związki chemiczne, składniki odżywcze, prebiotyki, a nawet ekstrakty roślinne (np. indygo naturalis) poprawiają funkcję bariery jelitowej, nie ma jeszcze zatwierdzonych leków, które można by zastosować.

Zespół „nieszczelnego jelita” w świadomości osób niezwiązanych z medycyną przyjmuje błędne wyobrażenie „złych” bakterii, które wycinają dziury w wewnętrznym „ogrodzeniu” jakim jest jelito i niektóre z nich, wraz z cząstkami jedzenia i toksynami, przedostają się przez te dziury do krwiobiegu. Kiedy twój układ odpornościowy „widzi” bakterie i związki, których nie zna – atakuje, powodując podrażnienie i stan zapalny. „Złe bakterie” pojawiają się w jelitach z powodu chronicznego stresu, chronicznych zaparć, narażenia na toksyny środowiskowe, takie jak pestycydy, złej diety lub przyjmowania antybiotyku, który usuwa wiele drobnoustrojów. To prawda, że brak równowagi mikrobiomu jelitowego jest niekorzystny dla zdrowia, przywrócić tę równowagę może długotrwale stosowana,  przemyślana i wieloetapowa dieta.

Sfermentowana żywność: kapusta kiszona, ogórki i inne warzywa, kimchi, jogurt, kefir i marynaty zmniejsza przepuszczalności jelit. „Uszczelniaczami” jelit są także: witamina D, aminokwas tryptofan (znajdujący się w roślinach strączkowych, serach, jajkach i mięsie), roślinne polifenole (czerwone wino, kurkuma, jarmuż, czerwone owoce oraz krótkołańcuchowe kwasy tłuszczowe powstające w wyniku fermentacji błonnika (najważniejszy jest maślan). Nie należy jednak bez konsultacji z lekarzem i dietetykiem usuwać z diety całych grup pokarmów (np. nabiału). Stosowanie suplementów: L-glutaminy (leczy wyściółkę jelit), witaminy D, cynku i kwasów tłuszczowych omega-3 (m.in. olej rybny) oraz maślanów także pomoże zmniejszyć przepuszczalność jelit. Preparaty zawierające bakterie probiotyczne pomogą ponownie zasiedlić jelita przez dobre bakterie. Zdrowe jelita to zdrowy organizm.

Jeżeli masz problemy z przewodem pokarmowym koniecznie porozmawiaj z gastrologiem, bo możesz mieć zespół „nieszczelnego jelita”, ale nie próbuj leczyć się sam.

Bibliografia

1. Camilleri M. Leaky gut: mechanisms, measurement and clinical implications in humans, Gut 2019;68:1516-1526.
2. Obrenovich, M.E.M. Leaky Gut, Leaky Brain? Microorganisms 2018, 6, 107.
3. Vermette, D., Hu, P., Canarie, M.F. et al. Tight junction structure, function, and assessment in the critically ill: a systematic review. ICMx 6, 37 (2018).
4. De Santis S. et al., Nutritional Keys for Intestinal Barrier Modulation, Front Immunol. 2015; 6: 612.
5. Krishna Rao, Radha, and Geetha Samak. „Protection and restitution of gut barrier by probiotics: nutritional and clinical implications.” Current Nutrition & Food Science 9.2 (2013): 99-107.
6. Watson, James L., et al. „Green tea polyphenol (−)-epigallocatechin gallate blocks epithelial barrier dysfunction provoked by IFN-γ but not by IL-4.” American Journal of Physiology-Gastrointestinal and Liver Physiology 287.5 (2004): G954-G961.
7. Ghosh, Siddhartha S., et al. „Curcumin-mediated regulation of intestinal barrier function: the mechanism underlying its beneficial effects.” Tissue Barriers 6.1 (2018): e1425085.
8. Fasano, A. Leaky Gut and Autoimmune Diseases. Clinic Rev Allerg Immunol 42, 71–78 (2012).
9. Fasano A., Zonulin and its regulation of intestinal barrier function: the biological door to inflammation, autoimmunity, and cancer, Physiol Rev. 2011 Jan;91(1):151-75.
10. Drago S, El Asmar R, De Pierro M et al (2006) Gliadin, zonulin and gut permeability: effects on celiac and non-celiac intestinal mucosa and intestinal cell lines. Scand J Gastroenterol 41:408–419.
11. Sapone A, de Magistris L, Pietzak M et al (2006) Zonulin upregulation is associated with increased gut permeability in subjects with type 1 diabetes and their relatives. Diabetes 55:1443–1449.